Se o Concello de Santiago de Compostela, capital de Galicia, acumulase sequera unha parte testemuñal de intelixencia e dignidade, interviría con toda a súa potencia institucional para que Roberto Vidal Bolaño teña no 2013, e desde agora mesmo, a homenaxe e o recoñecemento que a súa figura e a súa obra esixen. Por moitas razóns. Porque probablemente non hai na historia da literatura galega un autor tan irremediablemente ligado a Compostela. Porque Roberto foi un personaxe afectivamente bordado ao fondo de pedra e nube da cidade. É dicir, porque a súa vida e a súa obra sempre se proxectan sobre o releve das múltiples dimensións de Compostela: a súa historia, as súas miserias, os seus derrotados e tamén a súa inconfundible beleza. E sobre todo as súas clases populares, pois Roberto Vidal Bolaño foi un rabudo e orgulloso ser humano radicalmente consciente da súa condición. Sempre tomou partido, por iso aparecía sen falta ao lado dos derrotados, dos desposuídos, dos violentados, dos subalternos, do proletariado, en cuxo seo se levantou a súa verdadeira patria.
Esa condición orgullosamente clasista de Vidal Bolaño non só se manifestaba no seu transcorrer fachendoso e impoñente por rúas e calellas compostelás, coñecidas e ocultas, senón que atravesa coma un relampo cegador a totalidade da súa obra. É unha condición clasista que decide representarse con toda a descarnada crueldade da miseria, pero sen quedar encorada no retrato costumista, sempre dando unha alancada máis alá. A miseria no seu plano máis material, que os pobres do mundo sofren en carne viva. A miseria humana tamén nas súas manifestacións éticas daqueles que tenden a ocupar con fachenda as esferas superiores da vida social: a burguesía, unha clase media de arelas e presuncións ridículas, o clero, certas representacións da clase política, os donos das cousas, do mundo e das vidas.
A agudeza de Roberto Vidal Bolaño déixanos unha manchea de grandes textos. Textos enormes cando son representados sobre un escenarios e cando son actualizados nese acto sublime da literatura, no enfrontamento entre o texto e o lector. Roberto soubo aplicar unha lente precisa sobre a realidade e proxectar unha mirada diferente. E esa ollada permítenos comprender un campo de visión que vai moito máis alá da tona que envolve como papel de agasallo a capa máis superficial e aparente da realidade. Ese ollar penetrante é talvez o que distingue os autores xeniais, os imprescindibles, que diría Bertolt Brecht, dos que simplemente son competentes escritores. E non é pouca cousa. Ademais, a obra de Vidal Bolaño convoca permanentemente os derrotados. Coma se con precisión intelectual evidenciase dramaticamente a exactitude daqueles versos de Ferrín, amigo e, sen dúbida, un dos autores que máis admirou: «En Compostela estamos moitos xa para sempre derrotados». Pero as derrotas dan vida e arman a revolta.
En setembro cúmprense dez anos da desaparición física de Roberto Vidal Bolaño. Foise un 11 de setembro, como Salvador Allende. O ano 2013, a Real Academia Galega renderalle unha continua homenaxe ao lle dedicar o Día das Letras Galegas. Pero a RAG será soamente a locomotora dunha entrega multitudinaria de cariño e de admiración. A celebración merecida servirá para que a súa obra quede por sempre fixada no lugar que lle corresponde. Con ela segue vivo. Non o estrañaremos, porque os seus textos volverannos continuamente actualizados en cada reviravolta do camiño. Pero si que o seguiremos estrañando en cada manifestación cívica, en cada causa xusta, en cada espazo e en cada tempo que requira compromiso. Porque en cada praza, en cada rúa de Compostela, ao redor dos derrotados, como un máis, convencido de que o futuro é unha conquista, aparecía altivo, rexo, bondadoso e sempre entregado Roberto Vidal Bolaño. E esa dimensión humana, a do amigo, a do compañeiro, si que nos faltará sempre.